هورمون استرس ( کورتیزول )

هورمون استرس که با نام علمی کورتیزول شناخته می‌شود، اخیرا در رسانه‌های اجتماعی بحثٌ گسترده‌ای را به دنبال داشته است. افراد جدیداً درباره "تعادل کامل" این هورمون صحبت می‌کنند، اما تخصصی‌ها نظر متفاوتی در این مورد دارند.

کورتیزول هورمون پیچیده‌ای است و ارزیابی و مدیریت آن برای پزشکان چالش برانگیز است. در رسانه‌های اجتماعی، برخی از افراد از عدم تعادل کورتیزول سخن می‌گویند، که به نظر می‌رسد بحثی علمی است، اما در واقع چنین چیزی در دنیای پزشکی وجود ندارد و این عبارت غیرعلمی است.

با این حال، میزان کورتیزول ممکن است خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، اما تعیین این موضوع پیچیده، صرفاً بر عهده متخصصان است.

کورتیزول چیست؟

به گزارش تکناک، کورتیزول، به عنوان یک هورمون استرس، می‌تواند قند خون را افزایش داده و در تبدیل گلوکز به انرژی نقش داشته باشد. این هورمون به موقعیت‌های جنگ و گریز کمک کرده و در غدد فوق کلیوی، در نزدیکی بالای کلیه‌ها تولید و تنظیم می‌شود. اثرات کورتیزول بر سیستم‌های عصبی، قلبی عروقی، تولید مثلی، تنفسی، پوششی و عضلانی اسکلتی قابل توجه است.

لازم به ذکر است که کورتیزول در تمام بافت‌های بدن عمل می‌کند، با این حال عملکرد آن در بافت‌های مختلف بدن می‌تواند متنوع باشد. عوامل زیادی مثل زمان روز، استرس(از جمله استرس فیزیکی، اجتماعی و عاطفی)، برخی بیماری‌ها و مشکلات، مصرف برخی داروها، الکل و سایر مواد مخدر می‌توانند ترشح کورتیزول را تنظیم کنند.

بیماری ها و کورتیزول بالا

کورتیزول به طور منظم توسط بدن تنظیم می‌شود، اما در صورتی که این تنظیم درست انجام نشود، ممکن است باعث تولید کورتیزول بیش از حد در بدن شود که در برخی موارد با سندرم کوشینگ همراه خواهد بود.

سندرم کوشینگ با افزایش فشار خون، افزایش وزن در بدن و صورت، ضعف عضلانی، کبودی آسان، نازک شدن پوست، پریود نامنظم در زنان، آکنه و ریزش مو همراه است.

این سندرم ناشی از مصرف طولانی دوره برخی داروها جهت درمان بیماری هایی مانند آسم، آرتروز و لوپوس است. همچنین، در برخی موارد، بدن یک فرد به دلیل وجود برخی تومورها، ممکن است بیش از حد کورتیزول ترشح کند. این توده کوچک آدرنال نامیده می‌شود.

در صورتی که تشخیص داده شود که تومور عامل کورتیزول اضافی است، بهتر است با جراحی آن را از بدن فرد خارج کرد. در صورتی که این گزینه قابل استفاده نباشد، می‌توان از داروهایی که تولید یا عملکرد کورتیزول را مسدود می‌کنند، استفاده کرد. همچنین پرتودرمانی (یا به ندرت شیمی درمانی) برای از بین بردن باقیمانده تومور نیز استفاده می‌شود.

در موارد نادر، حتی ممکن است لازم باشد غدد فوق کلیوی فرد برداشته شود. به این دلیل که تومورهایی که بیش از حد کورتیزول تولید می‌کنند، باعث می‌شوند سیستم عادی بدن مختل شود، پس از برداشتن تومور، استفاده از استروئیدهای جایگزین برای تنظیم کورتیزول در بدن فرد مورد نظر الزامی خواهد بود.

پایین بودن میزان کورتیزول به چه معناست؟

در صورتی که بدن به مقدار کافی کورتیزول تولید نکند، احتمالاً دچار بیماری آدیسون باشد. خستگی، ضعف عضلانی، کاهش اشتها، کاهش وزن و درد شکم از علائم کاهش کورتیزول هستند. هنگامی که سطح کورتیزول بسیار پایین باشد، وضعیت نارسایی آدرنال ایجاد می‌شود که باعث ناتوانی فرد در حفظ فشار خون طبیعی می‌شود. این وضعیت منجر به شروع علائمی مانند استفراغ و کاهش اشتها می‌شود و سطح سدیم در بدن نیز کاهش پیدا می‌کند.

برای درمان کاهش هورمون استرس، از داروهایی مانند هیدروکورتیزون استفاده می‌شود که به جای کورتیزول تجویز می‌شوند.

عاداتی که بر میزان کورتیزول تأثیر می گذارد.

اشخاصی که در معرض استرس شدید، التهابات، اضافه وزن، دیابت یا اعتیاد به الکل قرار دارند، ممکن است میزان کورتیزول خفیفی بالا باشد، که علت آن بیماری کوشینگ نیست. در صورتی که سطح بالایی از کورتیزول وجود داشته باشد ولی مشکلاتی ایجاد نکند، پزشکان این مسئله را به عنوان شبه کوشینگ شناسایی می‌کنند.

در این موارد، پزشکان سعی می‌کنند به جای تجویز داروی کاهش کورتیزول، علت زمینه‌ای را درمان کنند، که شامل کمک به کاهش وزن، کاهش قند خون، کاهش التهاب، کاهش استرس، درمان اعتیاد به الکل و مواد و ... است.

لازم به ذکر است که هیچ دارویی برای کاهش میزان کورتیزول وجود ندارد. در صورت وجود چنین دارویی، در واقع علت زمینه‌ای که باعث افزایش سطح کورتیزول شده است، تغییر نخواهد کرد.